Kuduz aşısı ne zaman ve kaç doz yapılmalıdır?

Kuduz aşısı, kuduz virüsüne maruz kalma riski olan durumlarda veya şüpheli bir hayvan ısırığı sonrasında uygulanan hayat kurtarıcı bir önlemdir. Aşının zamanlaması ve doz sayısı, maruziyetin türüne (örneğin, ısırık, tırmalama veya temas) ve kişinin önceki aşı geçmişine bağlı olarak değişiklik gösterir. Genel olarak, kuduz aşısı iki ana senaryoda kullanılır: maruziyet öncesi profilaksi (risk altındaki kişilerde) ve maruziyet sonrası profilaksi (şüpheli temas sonrası). Aşağıda, bu senaryolara göre aşının ne zaman ve kaç doz yapılması gerektiğine dair ayrıntılı bilgiler bulacaksınız.

Maruziyet öncesi profilaksi, kuduz riski yüksek olan meslek gruplarında (veterinerler, hayvan bakıcıları, laboratuvar çalışanları) veya kuduzun yaygın olduğu bölgelere seyahat eden kişilerde önerilir. Bu aşılama, olası bir maruziyet öncesinde bağışıklık kazandırmayı amaçlar. Doz planı genellikle şu şekildedir:

• Toplam 3 doz uygulanır: İlk doz, 7. günde ikinci doz ve 21. veya 28. günde üçüncü doz.

Bu aşılama, hızlı bir bağışıklık yanıtı sağlar ve maruziyet durumunda tedaviyi basitleştirir. Eğer risk devam ediyorsa, 1-2 yıl sonra rapel (pekiştirme) dozu önerilebilir.

Maruziyet sonrası profilaksi, kuduz şüphesi olan bir hayvanın ısırması, tırmalaması veya tükürük gibi vücut sıvılarıyla teması durumunda uygulanır. Bu, acil bir durumdur ve mümkün olan en kısa sürede başlatılmalıdır. Doz planı, kişinin daha önce kuduz aşısı olup olmadığına bağlı olarak değişir:

• Daha önce aşılanmamış kişilerde: Toplam 4 veya 5 doz uygulanır. İlk doz, maruziyetten hemen sonra (0. gün), ardından 3., 7., 14. ve bazen 28. günlerde takip dozları yapılır. Ayrıca, ilk dozla birlikte kuduz immün globulini (RIG) de uygulanarak hızlı koruma sağlanır.
• Daha önce aşılanmış kişilerde: Toplam 2 doz uygulanır. İlk doz maruziyetten hemen sonra (0. gün), ikinci doz ise 3. günde yapılır. Kuduz immün globulini genellikle gerekmez, çünkü önceden var olan bağışıklık hızlı yanıt verir.

Maruziyet sonrası aşılama, virüsün sinir sistemine yayılmasını önlemek için kritik öneme sahiptir ve genellikle iki hafta içinde tamamlanır.

Kuduz aşısı, modern aşılardır ve genellikle güvenli kabul edilir, ancak her durumda bir sağlık uzmanına danışılmalıdır. Aşılamanın zamanlaması, maruziyetin ciddiyetine göre ayarlanabilir; örneğin, baş-boyun bölgesindeki ısırıklarda daha agresif bir plan uygulanabilir. Ayrıca, şüpheli hayvanın 10 gün gözlem altında tutulması önerilir; eğer hayvan sağlıklı kalırsa, aşılama durdurulabilir. Unutmayın, kuduz ölümcül bir hastalıktır ve aşı, erken uygulandığında neredeyse %100 etkilidir. Herhangi bir şüphe durumunda, en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak profesyonel yardım alın.