Kuduz aşısı insanlarda nasıl uygulanır?

Kuduz aşısı, kuduz virüsüne maruz kalma riski olan kişilere uygulanan ve hayat kurtarıcı bir önlemdir. Aşı, hem maruziyet öncesi (koruyucu) hem de maruziyet sonrası (tedavi edici) olarak kullanılabilir. İşte kuduz aşısının insanlarda uygulanışına dair detaylı bilgiler:

Kuduz aşısı, inaktive (ölü) virüs içeren modern aşılardır ve vücudun bağışıklık sistemini uyararak kuduz virüsüne karşı antikor üretmesini sağlar. Genellikle hücre kültürü aşıları (örneğin, Vero hücre aşısı veya insan diploid hücre aşısı) kullanılır. Aşı, kuduz riski taşıyan hayvanlarla temas sonrası veya yüksek riskli meslek gruplarında (veterinerler, hayvan bakıcıları gibi) önleyici olarak uygulanır.

Kuduz aşısı, maruziyet durumuna göre farklı programlarla uygulanır:

• Maruziyet öncesi aşılama: Genellikle 3 doz halinde (0., 7. ve 21. veya 28. günlerde) yapılır. Bu, yüksek risk altındaki kişiler için önerilir.
• Maruziyet sonrası aşılama: Kuduz şüphesi olan bir hayvanla temas durumunda hemen başlanır. Standart program, 4 doz (0., 3., 7. ve 14. günlerde) veya 5 doz (0., 3., 7., 14. ve 28. günlerde) şeklindedir. Aşıya mümkün olduğunca erken başlanması hayati önem taşır.

Kuduz aşısı, genellikle kas içi (intramüsküler) enjeksiyon şeklinde uygulanır. Yetişkinler ve büyük çocuklarda deltoid kas (kolun üst kısmı), küçük çocuklarda ise uyluk kası tercih edilir. Aşı, steril koşullarda ve eğitimli sağlık personeli tarafından yapılmalıdır. Doz miktarı ve hacmi, aşının markasına ve üretici talimatlarına göre değişebilir, genellikle 1 mL'lik tek doz şeklindedir.

Maruziyet sonrası durumlarda, özellikle yüksek riskli ısırıklarda (örneğin, derin veya çoklu yaralar), kuduz aşısına ek olarak kuduz immün globulini (RIG) uygulanır. RIG, hazır antikorlar içerir ve hemen pasif bağışıklık sağlar. Genellikle yara bölgesine infiltre edilir ve kalan kısmı kas içine enjekte edilir. Bu, aşının etkinliğini artırarak virüsün yayılmasını engeller.

Aşı programı tamamlandıktan sonra, bağışıklık yanıtı kontrol edilebilir, ancak bu her zaman gerekli değildir. Aşının yan etkileri genellikle hafiftir ve şunları içerebilir:

• Enjeksiyon bölgesinde ağrı, kızarıklık veya şişlik
• Hafif ateş, baş ağrısı veya yorgunluk
• Nadiren alerjik reaksiyonlar; bu durumda hemen tıbbi yardım alınmalıdır.

Aşı, hamilelik veya emzirme döneminde de güvenle uygulanabilir, çünkü kuduz riski, potansiyel yan etkilerden daha ciddidir.

Kuduz şüphesi olan bir hayvanla temas durumunda, hemen bir sağlık kuruluşuna başvurun ve yarayı sabunlu suyla en az 15 dakika yıkayın. Aşı programını aksatmayın, çünkü kuduz ölümcül bir hastalıktır ve semptomlar ortaya çıktıktan sonra tedavisi yoktur. Aşı, soğuk zincirde (2-8°C) saklanmalı ve son kullanma tarihine dikkat edilmelidir.

Kuduz aşısı, dünya çapında yaygın olarak bulunur ve birçok ülkede devlet hastaneleri veya özel sağlık merkezlerinde uygulanır. Eğer kuduz riski taşıyan bir bölgede yaşıyorsanız veya seyahat ediyorsanız, maruziyet öncesi aşılama yaptırmanız önerilir. Unutmayın, kuduz aşısı zamanında uygulandığında neredeyse %100 etkilidir ve hayatınızı kurtarabilir.