Canlı aşı nedir ve nasıl etki eder?

Canlı aşılar, hastalık yapma yeteneği zayıflatılmış (attenüe) veya etkisizleştirilmiş canlı mikroorganizmaların (virüs veya bakteri) kullanıldığı aşı türleridir. Bu mikroorganizmalar, doğal formlarına göre daha az patojeniktir, yani hastalığa neden olma olasılıkları çok düşüktür veya hiç yoktur. Ancak, bağışıklık sistemini uyararak gerçek bir enfeksiyona benzer bir yanıt oluştururlar. Canlı aşılar genellikle tek doz veya birkaç doz şeklinde uygulanır ve uzun süreli, hatta bazen ömür boyu bağışıklık sağlayabilirler. Yaygın örnekleri arasında kızamık, kabakulak, kızamıkçık (MMR) aşısı, suçiçeği aşısı ve oral polio aşısı (OPV) bulunur.

Canlı aşıların etki mekanizması, bağışıklık sistemini doğal bir enfeksiyona benzer şekilde uyarmaya dayanır. İşleyişi şu adımlarla özetlenebilir:

• Aşının uygulanmasıyla zayıflatılmış mikroorganizmalar vücuda girer ve sınırlı bir şekilde çoğalmaya başlar.
• Bu çoğalma, bağışıklık sisteminin (özellikle T hücreleri ve B hücreleri) mikroorganizmayı tanımasını ve hedef almasını sağlar.
• Bağışıklık sistemi, antikorlar ve hafıza hücreleri gibi koruyucu bileşenler üretir. Hafıza hücreleri, gelecekte aynı patojenle karşılaşıldığında hızlı ve etkili bir yanıt vermeyi mümkün kılar.
• Sonuç olarak, vücut gerçek enfeksiyona karşı hazırlıklı hale gelir ve hastalığın gelişmesi engellenir veya hafif geçmesi sağlanır.

Canlı aşılar, güçlü ve uzun süreli bağışıklık sağlamalarına rağmen, bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde (örneğin, hamileler veya kanser hastaları) dikkatle kullanılmalıdır, çünkü nadiren de olsa aşı kaynaklı enfeksiyon riski taşıyabilirler. Genel olarak, canlı aşılar, bulaşıcı hastalıklarla mücadelede etkili ve güvenli bir yöntem olarak kabul edilir.